دکتر سید علیرضا بهبهانی
راهبردهای زنجیره صنعت پتروشیمی ایران در مقایسه با رقبای کلیدی
صنعت پتروشیمی ایران بیش از آنکه صرفاً مجموعه‌ای از مجتمع‌های تولیدی باشد، پیشران توسعه صنعتی و اقتصادی کشور است. ظرفیت اسمی نزدیک به ۹۶ میلیون تن و بیش از ۹۷ مجتمع فعال، نشان‌دهنده توان بالقوه کشور در تولید متانول، پلی‌اتیلن، پروپیلن، آروماتیک‌ها و کودهاست، اما نگاه دقیق به زنجیره ارزش، خلأهای آشکاری را نشان می‌دهد که اگر رفع شوند، اثرات آن بر رشد GDP، اشتغال، توسعه صنایع پایین‌دستی و تاب‌آوری اقتصاد کشور در برابر تحریم‌ها غیرقابل انکار خواهد بود.
ایران در تولید متانول و برخی پلیمرهای پایه در منطقه پیشرو است، با این حال حلقه‌های پایین‌دستی نظیر تبدیل متانول به الفین، پروپیلن و پلیمرهای پیشرفته، فیلم‌ها، لوله‌ها، کامپاندینگ و رزین‌های مهندسی هنوز تکمیل نشده‌اند. این خلا، فرصتی استراتژیک برای سرمایه‌گذاری است. اگر این واحدها توسعه یابند، نه تنها نیاز داخلی به محصولات بالادستی و پایین‌دستی پوشش داده می‌شود، بلکه صنایع وابسته مانند خودروسازی، بسته‌بندی، لوازم خانگی، نساجی صنعتی و ساختمان‌سازی رشد چشمگیری خواهند کرد و GDP کشور به شکل مستقیم تحت تأثیر افزایش ارزش افزوده قرار خواهد گرفت. به عبارت دیگر، تکمیل زنجیره پتروشیمی، یک محرک قدرتمند برای توسعه صنعتی و رشد اقتصادی چند لایه است.
مقایسه با کشورهای موفق در این حوزه، چشم‌انداز روشنی ارائه می‌دهد. چین با بیش از هزار مجتمع فعال، زنجیره کامل از مواد پایه تا محصولات مهندسی و تخصصی را پوشش داده و هند با حدود ۳۵۰ مجتمع، ضمن تامین مواد پایه، روی پلیمرهای پایین‌دستی و واسطه‌های شیمیایی تمرکز کرده است تا وابستگی به واردات کاهش یابد. عربستان و امارات متحده عربی با تعداد محدودتر مجتمع‌ها اما استراتژی هدفمند بر MTO، MTP و آروماتیک‌های پایین‌دستی، توانسته‌اند سهم قابل توجهی از بازار آسیا و آفریقا را به دست آورند. ایران اگر بتواند همین رویکرد را در قالب خوشه‌بندی منطقه‌ای و زنجیره ارزش هوشمند پیاده کند، می‌تواند همزمان با ایجاد ارزش افزوده داخلی، سهم صادراتی خود را افزایش دهد و بخشی از اثر تحریم‌ها را کاهش دهد.
آروماتیک‌ها و مشتقات تخصصی مانند PTA، PET، استایرن و رزین‌های مهندسی حوزه‌ای است که هنوز خلا جدی دارد. سرمایه‌گذاری هدفمند در این حوزه‌ها، نه تنها وابستگی به واردات را کاهش می‌دهد، بلکه امکان توسعه صنایع تبدیلی، بسته‌بندی پیشرفته، نساجی صنعتی و تولید الیاف مهندسی را فراهم می‌کند. از سوی دیگر، توسعه واحدهای واسطه‌ای مانند ایزوسیانات‌ها، ABS و پلی‌کربنات، توان ایران را در بازارهای منطقه‌ای و آفریقا تقویت می‌کند و امکان صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا را فراهم می‌آورد.
خوشه‌بندی جغرافیایی بر اساس خوراک، نوع محصول و نزدیکی به بازارهای مصرف، از دیگر عناصر کلیدی توسعه صنعت پتروشیمی است. پیاده‌سازی خوشه‌های متانول در عسلویه، پلیمر در خوزستان و کود و اوره در آذربایجان‌ها، می‌تواند بهره‌وری تولید را به شکل چشمگیر افزایش دهد، هزینه‌های لجستیک را کاهش دهد و زنجیره تأمین را پایدار کند. این خوشه‌بندی نه تنها مزیت رقابتی برای صادرات ایجاد می‌کند، بلکه صنایع پایین‌دستی و مهندسی را نیز تقویت می‌کند و چرخه توسعه ملی را تکمیل می‌کند.
در آینده، تکمیل زنجیره پایین‌دستی، توسعه آروماتیک و محصولات مهندسی، ایجاد واحدهای واسطه‌ای و خوشه‌بندی هوشمند، می‌تواند ایران را از یک تولیدکننده مواد پایه به یک بازیگر مسلط و توسعه‌محور در زنجیره ارزش پتروشیمی منطقه‌ای و جهانی تبدیل کند. این تحول، هم رشد GDP، هم اشتغال صنعتی و هم تاب‌آوری اقتصادی کشور را افزایش می‌دهد و فرصت‌های صادراتی بی‌سابقه‌ای برای بازرگانان فراهم می‌کند. در نهایت، توسعه استراتژیک صنعت پتروشیمی ایران می‌تواند به موتور محرک توسعه همه‌جانبه ملی تبدیل شود، همان‌طور که تجربه کشورهای موفق نشان داده و نقشه راهی روشن برای پیشبرد اقتصاد مقاومتی، خودکفایی و قدرت رقابت‌پذیری ایران در بازارهای جهانی فراهم آورد.
پایان پیام //
برچسب ها :
دکتر سید علیرضا بهبهانی
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰